سناریوهای پیش روی انتخابات پارلمانی لبنان

به گزارش راهبرد معاصر؛ انتخابات پارلمانی در لبنان که هر 4 سال یک بار و برای تعیین 128 کرسی برگزار می شود، یک انتخابات مهم است. زیرا مسئولان اجرایی و قانون گذاری این کشور از همین انتخابات برگزیده می شوند.براساس قانون اساسی لبنان، رئیس جمهور با رأی پارلمان و به مدت 6 سال و همچنین نخست وزیر و اعضای کابینه نیز توسط پارلمان انتخاب می شوند. دموکراسی در لبنان یک دموکراسی انجمنی است که باتوجه به تعدد قومیت ها و اقلیت ها در آن، به دموکراسی فرقه ای نیز شناخته می شود.

انتخابات فعلی لبنان سه مرحله ای است که مرحله اول و دوم آن در 16 و 18 اردیبهشت ماه برای مردم خارج از لبنان برگزار شد و مرحله سوم آن در 25 اردیبهشت ماه در خود لبنان برگزار خواهد شد. برای انتخابات فعلی مجلس لبنان ۷۱۸ کاندیدا در قالب ۱۰۳ لیست با هم رقابت می‌کنند و رای‎دهندگان طبق قانون تنها می‌توانند به یک لیست رای بدهند. همانند آنچه در عراق قبل از انتخابات فعلی برگزار می شد. همچنین در این دور ۱۰۴۳ نامزد کاندید شده اند و این یعنی به طور متوسط برای هر کرسی پارلمان هشت نامزد وجود دارد. در این انتخابات، احزاب سنی، شیعه، علوی و دروزی، فرقه‌های مسیحی مارونی کاتولیک یونانی و ارتدوکس یونانی و کاتولیک‌های انجیلی ارمنی و ارتدوکس ارمنی حضور دارند.

احزاب شرکت کننده

از نظر حضور احزاب شرکت کننده، این دور از انتخابات تفاوت محسوسی با دورهای قبلی دارد. تفاوت اصلی آن عدم حضور سعد حریری و جریان آن یعنی جریان المستقبل است. اما سایر احزاب همچون گذشته در انتخابات مشارکت دارند. به گونه ای که در احزاب مسیحی؛ رقابت اصلی بین جریان‌های ملی آزاد (وابسته به میشل عون و جبران باسیل)، حزب القوات (متعلق به سمیر جعجع) و جریان المرده (فرنجیه) است. در جریان شیعه نیز طرفداران حزب الله و جنبش امل حضور دارند که به جریان 8 مارس شناخته می شوند. در جریان سنی به دلیل کناره گیری سعد الحریری و اعلام تحریم انتخابات توسط وی، شکاف و گسستگی زیادی دیده می شود. این در حالی است که برادر سعد الحریری، بهاء حریری اعلام کرده که در انتخابات شرکت خواهد کرد و راه رفیق حریری را ادامه خواهد داد.

اهمیت این دور ازانتخابات

انتخابات مرحله فعلی در لبنان همانند دوره های گذشته بسیار مهم است. اما در این مرحله به دلیل چند رویداد اهمیت آن بیشتر است:

بعد از انفجار بیروت و شکل گیری خلا سیاسی در لبنان، این کشور با مشکلات زیادی روبه‌رو شد و اکثریت این مشکلات نشات گرفته از تشکیل دولت بود. همین عاملی در جهت تلاش برخی کشورها همچون آمریکا و فرانسه برای خلع سلاح مقاومت و حذف مقاومت از عرصه سیاسی لبنان شد. طرحی که مکرون بعد از انفجار بیروت برای حذف حزب الله از عرصه سیاسی لبنان مطرح کرد عیناً نشات گرفته از همین خلا سیاسی بود. هدف بازیگران موجود از فشار بر حزب الله و ایجاد جنگ روانی؛ در وهله اول در تنگنا قرادادن حزب الله و مخدوش کردن آن در ذهن مردم است (القای این گزینه که همه مشکلات موجود لبنان از تحریم تا انفجار در بندر بیروت حزب الله مقصر بوده است).

در وهله دوم به دنبال سناریوی حذف حزب الله از عرصه سیاسی بودند. به همین منظور آمریکا و فرانسه در یک برنامه ریزی مشترک طرح اصلاحات ساختاری را مطرح کردند. اصلاحاتی که پایه اصلی آن سیاسی و خروج کامل اعضای وابسته به حزب الله از بدنه دولت است. حتی برخی جریان های داخلی که وابستگی کاملی به بازیگران خارجی دارند، سناریوی خلع سلاح حزب الله را پیش کشیدند. به همین منظور بود که تلاش های زیادی توسط برخی کشورها و جریان های داخلی صورت گرفت که انتخابات کنونی نیز به تعویق بیفتد.

مشکلات اقتصادی لبنان همچون بدهی های سرسام آور در کنار مشکلات خدماتی همچون مشکل سوخت نیاز به تشکیل دولتی دارد که هرچه زودتر در لبنان تشکیل شود. تشکیل چنین دولت قدرتمندی نیز نشات گرفته از یک پارلمان قوی خواهد بود. در نتیجه تشکیل پارلمان در اسرع وقت و طی روند قانونی، بسیاری از مشکلات کنونی لبنان را می تواند حل کند.

موانع پیش روی انتخابات

برای انتخابات فعلی تلاش های زیادی صورت گرفت که برخی موانع ایجاد شود تا انتخابات اولاً برگزار نشود و ثانیاً درصورت برگزاری نتایج آن به نفع جریان مقاومت نباشد. به همین دلیل برخی کشورها همچون آمریکا و عربستان سعودی مراحلی سه گانه را تعریف کرده اند که عبارت است از:

الف) در مرحله اول همان طور که گفته شد به دنبال تعویق انتخابات برای رسیدن به اهداف مشخص خود داشتند؛

ب) با عبور از این مرحله و ناکامی آنها، گام دوم آنها تحریم انتخابات و کاهش مشارکت در آن است. کناره گیری سعد حریری از انتخابات و دعوت به تحریم انتخابات موید این ادعا است. زیرا این جریان جمعیت زیادی از اهل تسنن لبنان را نمایندگی می کند.

تحریم انتخابات برای این کشورها با دو هدف صورت می گیرد: اول؛ باتوجه به مقبولیت جریان مقاومت و احتمال رأی آوری انها، نتایج انتخابات را به دلیل مشارکت کم نبپذیرند. دوم؛ مشروعیت دولت برآمده از این پارلمان را زیر سئوال ببرند و همین را به عنوان دستاویزی برای عدم تشکیل و سقوط دولت در آینده قرار دهند.

ج) در مرحله سوم آنها به دنبال مهندسی انتخابات هستند. البته این مهندسی به معنای تقلب در انتخابات نیست. منظور این است که اقدامات عوامل آمریکا در لبنان از ماه های گذشته در جهت تخریب چهره مقاومت شروع شده است. تبلیغات گسترده در سطح وسیع و مقصرجلوه دادن مقاومت به عنوان عامل اصلی مشکلات کنونی در دستورکار رسانه ای این کشورها قرار گرفته است. البته در سناریو درنظرگرفته، طرح فراگیرتری برای حزب الله درنظر گرفته شده است که فشار افکار عمومی به حزب الله؛ خروج از عرصه سیاسی و خلع سلاح حزب الله به عنوان مهمترین اهداف مطرح شده است. اما آن چیزی که در مقطع کنونی برای آمریکا و هم پیمانان آن مهم است این است که جریان مقاومت یا در انتخابات پیروز نشود و یا چنانچه پیروز انتخابات شد، یک پیروزی کم رنگ و اقلیتی به دست آورد.

سناریوهای پیش رو

باتوجه به وضعیت موجود و در رابطه با انتخابات پارلمانی می توان 4 سناریو را برای آینده لبنان ترسیم کرد:

عدم برگزاری انتخابات در داخل لبنان: این سناریو تاحدود زیادی بعید است، زیرا دو دور انتخابات در خارج از این کشور برگزار شده و باتوجه به تاکید میشل عون و سایر احزاب عدم برگزاری آن دور از ذهن است.

عدم تشکیل پارلمان: این یک سناریوی بینابینی است. یعنی هم ممکن است اتفاق نیفتد و هم ممکن است که به منصه ظهور برسد. عدم ممکن بودن آن از این جهت است که باتوجه به تاکید رئیس جمهور لبنان و ایستادگی مجموعه اجرایی لبنان در برابر فشارهای اخیر این سناریو در لبنان اجرا نشود. ممکن بودن آن نیز از این جهت است که احزاب وابسته به کشورهای خارجی بعد از انتخابات به سمت عدم شرکت در جلسات پارلمان همانند آنچه در عراق درحال رخ دادن است، بروند.

تشکیل پارلمان همسو با غرب: اتفاق افتادن این سناریو بنابر دو دلیل بعید است: الف) وضعیت جریان های وابسته به غرب به دلیل ناکارآمدی های اقتصادی و خدماتی همچون بحث سوخت مطلوب نیست. ب) تشدد در جریان های وابسته به غرب همچون جریان سنی. اکنون وضعیتی به وجود آمده که عربستان حامی اصلی سعد حریری و جریان های سنی در یک چرخش آشکار به سمت حمایت از نیروهای ترقی خواه سمیر جعجع رفته است. این چرخش سیاسی نشات گرفته از واقعیتی است که خود این بازیگران نیز به آن واقف هستند.

تشکیل پارلمانی همسو با مقاومت: این سناریو محتمل ترین سناریو است. زیرا جریان مقاومت در طول سالیان گذشته در عرصه های مختلف ازجمله اقتصادی کمک حال دولت و مردم این کشور بوده است. مهم ترین اقدام مقاومت در عرصه اقتصادی، واردات سوخت و تامین سوخت مردم لبنان بود که این ابتکارعمل مقاومت، طراحی پیچیده ای را که برای لبنان درنظرگرفته بودند با ناکامی مواجه کرد.

لبنان همواره برای کشورهایی همچون آمریکا، فرانسه و عربستان سعودی اهمیت ویژه ای داشته و بروز هرگونه اتفاق در عرصه سیاسی برای این کشورها مهم است. زیرا حوزه نفوذ بسیاری از این کشورها است و تغییر هرگونه شرایط را پذیرا نیستند. امری که می تواند همچنان تاثیرپذیری این کشورها بر روند داخلی لبنان را در پی داشته باشد، روند سیاسی و نمود آن انتخابات پارلمانی است. این بازیگران به دنبال آن هستند که در روند انتخابات نیروهای وابسته به آنها حداکثر کرسی ها و جریان های مقاومت حداقل کرسی ها را به دست بیاورند. طی سال های گذشته و انتخابات گذشته این موازنه بهم ریخته و نیروهای مقاومت توانسته اند کرسی های بیشتری کسب کنند. همین منجر به این شده که بازیگران معاند مقاومت با طرح ها و اقدامات خود شرایط پیچیده ای را از تعویق و تحریم انتخابات تا جوسازی رسانه ای و درگیری های اقلیتی را در لبنان به اجرا در بیاورند. البته با این وجود همچنان مقاومت در افکار عمومی لبنان از وضعیت مطلوبی برخوردار است و شواهد نشان دهنده برتری آن در انتخابات فعلی را دارد.